Previous   Next

संशय (देहबुद्धी आणि कुसंग) आणि नामस्मरण: डॉ. श्रीनिवास कशाळीकर

सद्गुरू ब्रह्मचैतन्य श्री. गोंदवलेकर महाराज म्हणतात, "गुरुवर विश्वास ठेवून चिकाटीने व आवडीने नाम घ्यावे”.

पण नामस्मरणाबद्दल आपल्याला संशय असतो. हा संशय केवळ बुद्धीच्या संभ्रमामुळे किंवा गोंधळामुळे असतो असे नव्हे तर, बुद्धीला पटले, तरी देखील आपल्याला नामाबद्दल खात्री वाटत नाही. नामाचे महत्व वाटत नाही. नामाबद्दल पुरेशी ओढ आणि प्रेम वाटत नाही. नामामध्ये गुंतणे किंवा रमणे दूरच; नामाबद्दल ऐकताना देखील आपल्याला काही वेळाने कंटाळा येतो. गुरूबद्दल आदर असला आणि प्रेम असले तरी देखील हे सर्व असल्यामुळे गुरुचा उपदेश आपल्या आचरणात येत नाही.

पण याबद्दल खिन्न व निराश होण्याचे मुळीच कारण नाही.

कारण आपण; आपले मन, वासना आणि गरजा यामध्ये अडकलेले असतो आणि आपले मन, वासना आणि गरजा; आपल्या मेंदूतील स्त्रावांशी, अनैच्छिक मज्जा संस्थेशी, आपल्या अंतस्त्रावी ग्रंथींशी आणि आपल्या शरीरातील असंख्य रासायनिक क्रिया आणि प्रक्रियांशी निगडीत असतात. ह्या अवस्थेला देहबुद्धी म्हणतात. संशयाच्या मुळाशी देहबुद्धी असते! देहबुद्धीमुळे आपण नामाच्या विरुद्ध दिशेला म्हणजेच खाली खेचले जात असतो.

संग म्हणजे आपला सहवास, आस्था, गुंतणे, लक्ष, वा आवड! नामस्मरणाला पोषक अशी व्यक्ती, असे वातावरण, अशी जागा म्हणजे सत्संग आणि ह्याला विरोधी तो कुसंग!

देहबुद्धी आणि कुसंग वाईट म्हणून नाहीसे होत नाहीत आणि चांगले म्हणून समाधान देत नाहीत! देहबुद्धी, कुसंग आणि तज्जन्य सुख दु:ख ह्यानाच प्रारब्ध म्हणतात. हे प्रारब्ध; व्यक्ती, समाज आणि देशाला लागू असते.

स्वत:चे, समाजाचे आणि देशाचे प्रारब्ध मान्य करणे आणि (नामस्मरण आणि नामस्मरणाला पोषक ते सर्व करत आणि नामस्मरणाला घातक ते सर्व जमेल तसे टाकत) त्यावर मात करणे हा प्रारब्धावरील रामबाण उपाय आणि अपरिहार्य असा युगधर्म आहे.

हे सर्व समजणे ही नामकृपा किंवा गुरुकृपा आहे कारण गुरु आणि नाम हे अभिन्न असतात; आणि हे सर्व यशस्वीपणे करता येणे ह्यालाच आपण गुरुविजय किंवा नामविजय असे म्हणू शकतो.

पुरातन कालापासून चालत आलेली ही विजयी परंपरा आहे.

समाधान आणि नामस्मरण: डॉ.श्रीनिवास कशाळीकर

षड्रिपु म्हणजे काम, क्रोध, लोभ, मद, मोह आणि मत्सर. हे आपले अविभाज्य अंग आहेत! पण तेच आपल्या, कुटुंबाच्या आणि समाजाच्या अस्वस्थतेला, असहाय्यतेला आणि खिन्नतेला कारणीभूत होतात हे सत्य आहे!

शरीरक्रियाशास्त्रीय दृष्ट्या पाहिल्यास षड्रिपु नसणे शक्य नाही. पण म्हणून षड्रिपु त्याज्य आहेत असे मानून आपण त्यांच्या पासून मुक्त होऊ शकत नाही. पण हे देखील खरे की काळात-नकळत आयुष्यभर त्यांच्या मागे लागून; आपण, आपले कुटुंब आणि समाज तृप्त देखील होत नाही! समाधानी होत नाही!

असे का होते?

कारण षड्रिपुंची पूर्ती दिशाहीन अग्नीप्रमाणे असते! ज्याप्रमाणे दिशाहीन अग्नीने स्वयंपाक शिजत नाही, त्याप्रमाणे षड्रिपूंच्या पुर्तीची धग अंतर्मनापर्यंत आणि अंतरात्म्यापर्यंत पोचत नाही!

जीवनातील सर्व सुख दु:ख्खाना नामस्मरणाच्या चुलीद्वारे दिशा मिळाली तरच त्यांची धग अनंतरात्म्यापर्यंत पोचू लागते आणि आपले, आपल्या कुटुंबाचे आणि समाजाचे समाधान होऊ लागते!

म्हणूनच सर्वंकष समाधान मिळवायचे असेल तर जीवनामध्ये नामस्मरणाची तीव्र गरज आहे! अर्थात ह्याचा अनुभव नामस्मरणानेच येऊ शकेल. केवळ विचाराने, वाचनाने किंवा अन्य कोणत्याही मार्गाने नाही!

श्रीराम समर्थ!

Previous   Next