कुटुंबाचे स्वास्थ्य: डॉ. श्रीनिवास कशाळीकर

आपले आई वडील, आपले मित्र-मैत्रिणी, आपली पत्नी, आपला पती, आपली मुले, आपली नातवंडे, आपले शिक्षक, आपले डॉक्टर, आपले विद्यार्थी; सर्व जण सुखी आणि स्वस्थ असावी असे आपल्याला वाटते ना? म्हणजेच आपल्या अवती-भोवती प्रसन्न वातावरण असावे असे वाटते ना?

पण आपली शारीरिक क्षमता, आपली आर्थिक कुवत, आपली सामाजिक प्रतिष्ठा, आपले राजकीय वजन इत्यादी कमी कमी होत चालल्या की आपण निकामी झाल्याच्या जाणीवेने आपण असहाय्य आणि खिन्न होत जातो! आपले आप्त आणि स्वकीय जर दूर राहात असले तर आपल्याला हे अधिकच जाणवते!

पण ह्या क्षणी सावरले पाहिजे! आपले आई-वडील, आपले मित्र-मैत्रिणी, आपली पत्नी, आपला पती, आपली मुले, आपली नातवंडे, आपले शिक्षक, आपले डॉक्टर, आपले विद्यार्थी; थोडक्यात सर्व जण सुखी आणि स्वस्थ व्हावे यासाठी अगदी असहाय्य अवस्थेत देखील आपल्याकडे साधन आहे!

ते साधन म्हणजे नामस्मरण! त्यानेच आपल्या हृदयातील ईश्वर प्रगट होऊन ह्या सर्वांच्या जीवनामध्ये स्वास्थ्याचा वसंत अंतर्बाह्य फुलवतो!

स्वत:ला सुधारणे म्हणजे काय? डॉ. श्रीनिवास कशाळीकर

श्रीराम समर्थ!

स्वत:ला सुधारणे म्हणजे काय?

सद्गुरु श्री. गोंदवलेकर महाराज म्हणतात, “जग सुधारायच्या नादी लागू नका; स्वतःला सुधारा की त्या मानाने जग सुधारेलच. आपण सुधारलो नाही तर मग जग सुधारले नाहीच !”
“जग सुधारायच्या नादी लागू नका”; म्हणजे जगाबद्दल बेपर्वा, बेफिकीर राहा असे नव्हे. उलट जग सुधारणे अत्यंत महत्वाचे आहे! पण आपण जग सुधारणे म्हणजे “जे” समजतो ते नाही आणि “जसे” समजतो तसेही संत समजत नाहीत!

आपण स्वत: उथळ आणि स्थूल असल्यामुळे जग सुधारायची आपली कल्पनाही उथळ, स्थूल आणि भ्रामक असते. जग सुधारणे म्हणजे जगाने आपले म्हणणे मान्य करणे नव्हे! जग सुधारणे म्हणजे जग आत्मज्ञानी होणे!

“स्वतःला सुधारा” याचा अर्थ काय?
स्वत:ला सुधारणे म्हणजे नेमके काय? ते कसे शक्य होईल? सुधारणे म्हणजे दोष काढणे म्हणावे तर आपल्यातले हजारो दोष आपल्याला दिसत देखील नाहीत आणि दिसले तर त्यांचे मूळ उपटून काढू म्हणता काढता येत नाही!
स्वत:ला सुधारणे म्हणजे अंतर्मुख होणे आणि आत्मज्ञानी होणे! आत्मज्ञानाचा मार्ग नामस्मरण!

“की त्या मानाने जग सुधारेलच” याचा अर्थ काय?
आपण आणि जग तत्वत: भिन्न नसल्यामुळे जगाला सुधारणे आणि स्वत:ला सुधारणे ह्या दोन्ही बाबी भिन्न भासल्या तरी वास्तविक भिन्न नाहीत! जग खऱ्या अर्थाने सुधारायचा मार्ग स्वत:च्या अंतरंगातून होणाऱ्या अखंड नामस्मरणातूनच जातो!

“आपण सुधारलो नाही, तर मग जग सुधारले नाहीच!” म्हणजे काय?
आपण आत्मज्ञानी नसताना भ्रमात असतो. त्यामुळे आपल्याला जग बिघडले (आपले न ऐकल्यामुळे) किंवा सुधारले (आपले ऐकल्यामुळे) असे वाटले तरी तो भ्रमच असतो! त्यामुळे जग बिघडले किंवा सुधारले असे म्हणणे पूर्णत: भ्रामक असते! म्हणूनच आपण सुधारलो नाही तर जग सुधारले नाहीच!

तात्पर्य:
स्वत:ला सुधारणे म्हणजे जमेल तसे आणि जमेल तितके नामस्मरण करीत राहणे!

श्रीराम समर्थ! डॉ. श्रीनिवास कशाळीकर
केवळ प्रारब्धजन्य- देहाबुद्धीजन्य - भ्रमजन्य भोगामुळेच मी नामेतर बाबींमध्ये गुरफटत व खितपत असतो.

वास्तविक मला; तीव्र कामना नामाचीच असते, चित्ताचा क्षोभ नामवियोगानेच होतो, हवेपणा नामात न रंगल्यामुळेच असतो, असुरक्षितता आणि चिंता नामाचे "घर" नसल्यामुळेच वाटत असते आणि नामाच्या परम वैभवाच्या अज्ञानामुळेच क्षणिक व क्षुद्र हानि-लाभामध्ये मद व मस्ती;वाटत असते!

गुरुकृपेनेच नाम घेत राहता येते आणि समाधान वाढत जाते!
श्रीराम समर्थ!