नामस्मरण हा सरळ रस्ता: डॉ. श्रीनिवास जनार्दन कशाळीकर

विद्यार्थी: सर, कुंभ मेळ्याच्या निमित्ताने अनेक साधू विलक्षण साधना करीत असताना दिसतात. सत्य जाणून घेण्यासाठी अशा कठीण साधनांची आवश्यकता आहे का?

शिक्षक: त्यांच्यासाठी ती आवश्यक आहे की नाही हे आपण कोण ठरविणार? प्रत्येक व्यक्ती आणि तिचे संचित आणि प्रकृती भिन्न असते. जडण घडण वेगवेगळी असते. संस्कार वेगळे असतात. आर्थिक, धार्मिक, सामाजिक, भौगोलिक इत्यादी प्रकारची पार्श्वभूमी वेगवेगळी असते.
मुलाला कशाची गरज आहे हे आईला ज्याप्रमाणे कळते आणि ती मुलाला दूध देते; त्याप्रमाणे आम्हाला आमच्याच हृदयातील चैतन्याची तहान लागली आहे हे आमची (आमच्यातल्या चैतन्याची) जननी ओळखते. पण विचित्र बाब अशी की आम्हाला आमची तहानही कळत नाही आणि समोर आलेल्या चैतन्याचे महत्वही समजत नाही! किंबहुना ते चैतन्य ओळखण्याची बुद्धी आणि ते पिण्याची क्षमताच आमच्यामध्ये नसते! त्यामुळे समोर आलेले चैतन्य आम्ही लाथाडतो! पण आमचा हटवादीपणा, आक्रस्ताळेपणा, नतदृष्टपणा पदरात घेऊन, कधी गोंजारून तर कधी वेळ पडल्यास धाकदपटशाने वा आम्हाला शिक्षा देऊन आमची माउली आमची तहान भागवतेच! मातृत्व हे वैश्विक असले तरी प्रत्येकाच्या स्थूल देहाची आई वेगवेगळी असते, हे जसे खरे, तसेच आपल्याला चैतन्यपान घडवणारी आपल्यातल्या चैतन्याची आई देखील, जरी मूलत: एकच असली तरी, व्यावहारिक दृष्ट्या वेगवेगळी असते. हिलाच आपण कधी “कुलदेवता”, कधी “इष्टदेवता” तर कधी “आपली गुरुमाउली” म्हणून ओळखू लागतो ! याकारणास्तव आपल्या परंपरेनुसार आलेली साधना आणि उपासना आपल्यासाठी सुलभ आणि परिणामकारक असते. इतरांच्या उपासनेशी आपल्या उपासनेची तुलना करणे योग्य ठरत नाही आणि उपयुक्तही ठरत नाही. श्री ब्रह्मचैतन्य महाराज गोंदवलेकर हीच माझी गुरुमाउली. त्यांच्याच चरित्र आणि वाङमयाद्वारे; जीवन म्हणजे अजरामर वैश्विक चैतन्याचा अंश आहे आणि हे चैतन्य म्हणजेच नाम असून या चैतन्याचा अनुभव घेण्याचे सर्वोत्तम साधन म्हणजे नामस्मरण आहे हे मला नीट समजू लागले. विशेष म्हणजे नामस्मरण हा सर्वंकष वैयक्तिक आणि सामाजिक कल्याणाचा राजमार्ग आहे; आणि नामस्मरणाशिवाय शाश्वत समाधान, सार्थकता आणि पूर्णत्व साध्य होऊ शकत नाहीत याची खात्री झाली. बाळाचे भूकेलेपण, त्याचे रडणे आणि आईचे त्याला दूध पाजणे हे तीनही एकत्र आले की उभयतांची तृप्ती होते! श्री. ब्रह्मचैतन्य महाराज गोंदवलेकर ह्या माउलीने रामनामाचे अमृतपान करवून अशी तृप्ती साध्य केली.

तणावाचे बळी की आनंदाचे वारस?: डॉ. श्रीनिवास जनार्दन कशाळीकर

विद्यार्थी: कुंभ मेळ्यामध्ये जमीन, पाणी, वीज, शौचकूप, स्नानगृहे इत्यादी अनेक सोयी सरकारी पैशातून म्हणजेच कर भरणाऱ्या जनतेच्या पैशातून पुरविल्या जातात. हीच बाब इतर यात्रांच्या आणि सार्वजनिक उत्सवांच्या बाबतीत देखील खरी आहे. धर्माचे रक्षण करण्यासाठी हे सर्व लागते का?

शिक्षक:. तमोगुण आणि रजोगुण वाढल्यामुळे वेड, वासना, आवडी, छंद, लहरी, फॅशन्स, व्यसने, विकृती; अशा बाबींसाठी अब्जावधी रुपये खर्च होत आहेत. संकुचित स्वार्थापायी फसवणे आणि फसले जाणे; हे सार्वत्रिक झाले आहे. त्यामुळे त्याचे प्रतिबिंब कुंभ मेळ्यात देखील पडते आहे.

जोपर्यंत नामस्मरण सर्वत्र पसरत नाही आणि झिरपत नाही, तोपर्यंत कुंभ मेळ्यामध्ये देखील आत्मसाक्षात्कारी निस्पृह संत महंत फार मोठ्ठ्या प्रमाणात सापडणे कठीण आहे. किंबहुना तोपर्यंत; कुंभ मेळ्यामध्ये देखील थकले-भागलेले, चुकले-माकलेले, गोर-गरीब, रंजले-गांजलेले, पोटासाठी वणवण करणारे लोकच जास्त आढळणे साहजिकच आहे.

ज्या अजरामर आंतरिक चैतन्याची हाक (Inner Voice) आपल्याला ऐकू येत नाही आणि ज्याच्यापासून तुटल्यामुळे आपण अचेतन आणि मरतुकडे बनलो आहोत, त्या अनादी, अनंत, सर्वव्यापी तसेच सर्वांच्या अंतर्यामी आणि बाहेर असलेल्या सच्चिदानंद “वस्तु”ला ओळखणे, समजणे, आठवणे आणि हळु हळु त्या “वस्तु”शी तद्रुप होणे; हा सर्व कुंभ मेळ्यातील आणि त्याच्या बाहेरील सर्वच दुरवस्थेवरील इलाज आहे. ह्या अनादी अनंत सच्चिदानंद वस्तूला ओळखण्याचे, समजण्याचे, आठवण्याचे आणि हळू हळू त्या वस्तुरूप होण्याचे अनादी साधन; ह्या वस्तूच्या नावाचे म्हणजेच नामाचे स्मरण म्हणजे नामस्मरण आहे.

विद्यार्थी: तुमच्या मते; नामस्मरणाच्याद्वारे वैयक्तिक आणि सामाजिक पातळीवरील इतर विकृती ज्या प्रमाणात कमी होत जातील; त्या प्रमाणात कुंभ मेळ्यांचे स्वरूप देखील अधिक पवित्र आणि निरुपद्रवी होईल यात शंका नाही?

शिक्षक: होय. मला निश्चितपणे तसे वाटते.

विद्यार्थी: हे तुमचे भाकीत आहे?

शिक्षक: ही आपल्या सर्वांच्या अंतर्यामी राहून सदैव आपली काळजी घेणाऱ्या नामरूप चैतन्याची म्हणजेच आपल्या सर्वांच्या गुरूदेवांची कृपा आहे! प्रत्येकाच्या गुरुचे व्यावहारिक नाव गाव वेगवेगळे असले तरी प्रत्येकाच्या हृदयात जो नामरूप गुरु असतोच, त्याच्याच कृपेने आपल्या सर्वांना; नामस्मरणाच्या द्वारे होणारी चैतन्यप्रभात आणि स्वधर्म सूर्याचा उदय आणि त्यांचा कल्याणकारी प्रभाव यांचा अनुभव आल्याशिवाय राहणार नाही!

NAMASMARAN IS THE WAY: DR. SHRINIWAS JANARDAN KASHALIKAR

• NAMASMARAN is the way to know that NAMA is beyond time (past, present and future)!
नाम हे कालातीत (वर्तमान, भूत आणि भविष्य यांच्या अतीत) आहे; हे नामस्मरणाने कळू लागते!

• NAMASMARAN is the means to restore the inherent and eternal innate support of NAMA (true self)!
स्वत:चा अजरामर मूलाधार पुनर्स्थापित करण्याचे साधन म्हणजे नामस्मरण!

• NAMASMARAN is the process of consolidating link between us and Guru!
स्वत:च्या गुरूबरोबरचे नाते भक्कम करणारी प्रक्रिया म्हणजे नामस्मरण!

NAMASMARAN is the process of invoking the Guru from deep within!
नामस्मरण ही आपल्या अंत:करणातून गुरुतत्व प्रगट होण्याची प्रक्रिया आहे.

• NAMASMARAN is the essential characteristic of a truly advancing civilization.
खऱ्या समाजसुधारणेचे व्यवच्छेदक लक्षण म्हणजे नामस्मरण!

• NAMASMARAN with its increasing intensity and spread is the signal of an incoming holistic renaissance!
अधिकाधिक प्रमाणावर आणि अधिकाधिक उत्कटतेणे नामस्मरण होणे हे संपूर्ण क्रांतीचे निदर्शक आहे.

• NAMASMARAN is God’s ultimate personal grace; and its globalization is God’s ultimate global grace!
आपल्याकडून नामस्मरण होणे ही आपल्यावरील आणि जगाकडून नामस्मरण होणे ही जगावरील ईश्वरकृपा आहे!

• NAMASMARAN is the process of freedom from illusion and realization of reality!
• नामस्मरण ही भ्रमातून मुक्त होत; होत सत्य अनुभवण्याची प्रक्रिया होय!

• NAMASMARAN is shifting our reliance from deceptive to ever dependable!
नामस्मरण म्हणजे फसव्या बाबींवरील भरंवसा काढून; तो; भरंवश्याच्या बाबींवर ठेवण!

• NAMASMARAN is going from falsity, darkness and death to truth, light and immortality!
नामस्मरण म्हणजे; असत्य, अंधार आणि मृत्यू कडून सत्य, प्रकाश आणि अमृतत्वाकडे जाणे!

• NAMASMARAN is the only way to complete; the otherwise incomplete life.
एरवी अपूर्ण आणि अस्वस्थ असलेले जीवन; पूर्ण आणि स्वस्थ करण्याचा मार्ग म्हणजे नामस्मरण.

• NAMASMARAN is the way of experiencing ecstasy even amidst agony.
नामस्मरण म्हणजे वेदनेमध्ये देखील उल्हसित राहण्याचा मार्ग होय!

• NAMASMARAN is the way to fulfillment in otherwise unfulfilled life.
अन्यथा अतृप्त आणि असमाधानी असे जीवन; तृप्त आणि समाधानी करण्याचा मार्ग म्हणजे नामस्मरण!

• NAMASMARAN is the way to know that NAMA is always victorious i.e. “NAMA EVA JAYATE”!
नाम हेच सर्वथा विजयी असते अर्थात “नाम एव जयते” हे जाणण्याचा मार्ग म्हणजे नामस्मरण!